Expert Tuinontwerp Tips: sfeervol, groen en circulair op max 30m²

Wie beter dan een tuinontwerper om tips te geven voor het ontwerp van een kleine tuin? In deze rubriek laten we bekende en succesvolle tuinontwerpers aan het woord. Zij geven expert tips voor een goed ontwerp en een fijne tuin.

Michaël Meijer van Coenraad Tuinen is zelfstandig tuinontwerper en hovenier in Utrecht. Hij maakt graag sfeervolle, groene en circulaire tuinen. Overigens geheel zonder wagenpark, want hij doet alles met zijn stadsfiets en bakfiets. Hij zou ook niet anders meer willen!

Vrijwel alle tuinen waar Michaël aan werkt zijn kleiner dan 100m². Steeds vaker ontwerpt hij tuinen van minder dan 30m²: echt kleine tuinen dus! Dit vraagt om extra creativiteit en vindingrijkheid. Zo kan een goed idee of concept de hele tuin dragen. Ook moet de tuin natuurlijk door alle seizoenen heen aantrekkelijk zijn om naar te kijken.

Omdat je in iedere een tuin ook ruimte nodig hebt om te kunnen zitten en lopen en er vaak ook nog andere functies beslag leggen op de beperkte ruimte, is ruimte voor groen in een (echt) kleine tuin erg beperkt. Toch kan je met enkele goede tips ook in dit soort tuinen toch een groen beeld realiseren.

Michaël geniet van deze uitdaging en de puzzel om alles goed op zijn plaats te krijgen. Hier zijn tips voor een sfeervolle en groene tuin van minder dan 30 vierkante meter.

Tuinontwerp tips voor een sfeervolle, groene kleine tuin <30m²

Breng rust in de tuin

Beperk het aantal materialen, kleuren en texturen dat in de tuin te zien is en sluit aan bij wat al aanwezig is. Wanneer je in een tuin zowel gebakken klinkers, betonsteen en grind als verharding gebruikt, of een schutting of constructie van verschillende soorten hout en/ of een tuinset van staal, glas en kunststof, dan is het snel te druk.

Kies een beperkt aantal nieuwe materialen en laat die door de tuin terugkomen. Materialen met een warme uitstraling zoals onbehandeld of ruw hout en gebakken klinkers ‘verzachten’ een hoekige stenige ruimte.

Zorg er ook voor dat je alle overbodige potten, bakjes en andere spullen uit de tuin haalt (of in elk geval buiten het zicht houdt). Dit voorkomt een drukke aanblik en geeft meer rust in de tuin.

Foto 1: Een tuin die net niet helemaal te overzien is, met een beperkt aantal materialen. De oude blauweregen werkt als een kamerscherm en geeft diepte en spanning. De zichtlijn richting de trap en trompe-l’oeil wordt benadrukt door de lijn van de verharding. Tuinontwerp: Historische Stadstuin.

Foto 2: Een kleinblijvende boom in een mooie plantenbak in deze patio-tuin van 7m². Het ontwerp is een soort stilleven waar je vanuit huis op uit kijkt. Een sfeervolle en rustige buitenruimte met enkele elementen die het hele jaar door mooi zijn.

Groen langs en aan de wanden

Harde muren en schuttingen dragen extra bij aan een opgesloten gevoel in een kleine tuin. Wanneer verharding strak aansluit aan een wand zorgt dit voor een hard beeld. Vaak is het mogelijk er nog een smalle plantrand te maken. Door de wanden te laten begroeien verzacht je het beeld en bied je met groen, bloei, insecten etc. extra ruimte aan natuur- en seizoensbeleving.

Afwisseling in de verharding

Door niet alles met dezelfde steen of tegel te bestraten krijg je een afwisselend beeld en kan je desgewenst zichtlijnen benadrukken, of ruimten in de tuin van elkaar onderscheiden. Een deel halfverharding toevoegen kan ook de sfeer ‘zachter’ maken. Let wel op dat je niet teveel verschillende materialen introduceert.

Foto 3: Een afwisseling in het soort verharding en de toevoeging van halfverharding (goed voor de waterinfiltratie) met tredplanten. De gebruikte materialen sluiten goed op elkaar aan.

Foto 4: Het gebruik van verschillende typen verharding en de toevoeging van tredplanten. Vooraan zijn steenschotten gebruikt. Tuinontwerp: Waterdoorlatende Groene Stadstuin.

Groen op de grond

Gras is een lastig verhaal in een kleine tuin waar veel schaduw is en veel gelopen wordt. Er is echter ook een keur aan zogenaamde tredplanten beschikbaar. Planten die betreding verdragen. Voeg ze op tactische plaatsen toe tussen en langs (half)verharding.

Tredplanten die Michaël graag gebruikt zijn muurpeper (o.a. Sedum album), kruipende ereprijs (Veronica repens), Penningkruid (Lysimachia nummularia) en kruiptijm (o.a. Thymus preacox). Slaapkamergeluk (Soleirolia) en blauwe grondkruiper (Isotoma fluviatilis) zijn ook mooi, maar niet altijd even goed winterhard.

Je kunt ook nog denken aan goudaardbei (Waldsteinia), koperknoopje (Leptinella), en priemvetmuur (Sagina subulata).

Ga de hoogte in

Een kleine boom of een (hoge) pergola kan de beleving van een kleine ruimte totaal veranderen. Een saaie, functionele doorgang kan ineens een eigen plek worden, met zo’n hoogte-element waar je onderdoor loopt of onder kan zitten. Een boom of klimplanten op de pergola voegen ook weer groen toe. De schaduw die hierdoor ontstaat helpt tegen de hitte die kenmerkend is voor vele kleine stadstuinen.

Foto 5: Twee pergola’s met geïntegreerde palissade verdelen de ruimtes en trekken je blik naar achter en de doorgang met touwen (optische illusie). Erachter staat een bamboe die suggereert dat de tuin doorloopt in de tuin van de buren waar ook bamboe staat. Hoogteverschil en groen langs de wanden. Tuinontwerp: Smalle achtertuin met pergola.

Foto 6: Tuin van 16m² met veel verharding. Toch ontstaat er een groen beeld. Hoogte door de begroeide pergola en een palissade als ‘kamerscherm’. Tuinontwerp: Speelse Groene Postzegeltuin.

Zorg voor spannende doorkijkjes

Met een palissade, flinke heester, boom of pergola kan je voorkomen dat je (vanuit huis) de hele tuin in één keer overziet. Dat houdt een kleine tuin spannend. Ook kan je met deze elementen het zicht door de tuin leiden. Zo bepaal je waar je blik naar toe gaat. Deze richt je natuurlijk op een leuk en spannend onderdeel van de tuin, of mooi element. Doordat je blik bijvoorbeeld langs een palissade of pergola gaat, ontstaat er optisch dieptewerking. Zo laat je een kleine tuin groter lijken. Ik spreek vaak van een kamerscherm in de tuin en dan vaak ook semitransparant. Zo wordt het niet te massief of dicht. Daarmee heb je namelijk de kans dat het de tuin juist te hokkerig of kleiner maakt.

Werk met hoogteverschil

Als er op een logische wijze een deel van de tuin verhoogd of verlaagd kan worden, ontstaat er weer meer variatie en vaak ook een spannend doorkijkje. Bovendien kan een verhoogde border ook dienst doen als zitrand wat weer efficiënt ruimtegebruik betekent. Verhoogde borders zijn vaak prima te stapelen met oude stenen uit de tuin. Deze stapelmuurtjes zijn ook te voorzien van planten voor extra groen.

Zorg voor een helder lijnenspel

Ik houd erg van ronde en vloeiende vormen, maar in een kleine tuin vraagt dit vaak te veel ruimte. Er gaat dan namelijk meer ruimte verloren. Dan zijn rechte lijnen en hoeken toch efficiënter. Een diagonaal kan uitkomst bieden. Deze benadrukt zowel breedte als diepte en geeft al snel een afwisselende, efficiënte en speelse vlakverdeling. Een heldere lijnvoering van de tuin zorgt dat alle elementen blijven functioneren zoals bedoeld. Ook als weelderige beplanting het in het seizoen flink overneemt en de harde lijnen verzacht.

Foto 7: De diagonaal geeft diepte en breedte werking en een gunstige vlakverdeling. Eenvoud in materiaalgebruik. Tuinontwerp: Stadstuin bij nieuwbouwwoning met aangrenzende binnentuin.

Foto 8: De boom en pergola geven hoogte en schaduw in deze tuin pal op het zuiden. De palissade schermt het tweede terras af en stuurt het zicht mooi de naastgelegen binnentuin in.

Foto 9: De diagonaal maakt dit ontwerp dynamisch. De stapstenen geven dieptewerking en de pergola zorgt voor een doorkijk en hoogte. Tuinontwerp: Dynamische tuin.

Dubbel en creatief ruimtegebruik

Geef elementen een dubbele functie en wees creatief met de ruimte. Zou je graag een zandbak willen voor de kinderen, maar is er te weinig ruimte? Maak een zandkist waar je ook op kan zitten. Een pergola kan ook dienst doen als schommel en een verhoogde border (met brede rand), of een keermuur kan worden gebruikt als vaste zitplek.

Foto 10: De zandkist die dubbelt als zitplek. Tuinontwerp: Speelse Groene Postzegeltuin.

Foto 11: De keermuur is gebruikt als vaste zitplek onder de blauweregen, met extra opbergruimte. Tuinontwerp: Historische Stadstuin.

Foto 12: Transparante schutting van lamellen. Bij de woning dichter op elkaar voor meer privacy.

Transparante wanden

Mocht er nog een schutting geplaatst moeten worden, overweeg dan deze zo open mogelijk te houden. Betrek hierbij natuurlijk ook de buren. Dichtbij het huis wil je natuurlijk het liefst zoveel mogelijk privacy, maar achterin de tuin is dit misschien niet of minder nodig. Werk bijvoorbeeld met lamellen. Deze plaats je dichtbij de woning dicht op elkaar en verder af, laat je er meer ruimte tussen. Je tuin voelt hierdoor groter en ruimer en zowel licht als lucht kunnen beter doordringen in de tuin.

Maak een trompe-l’oeil

Een trompe-l’oeil is de Franse benaming voor een gezichtsbegoocheling of optische illusie. Als er een aanleiding in de tuin te vinden is om een doorgang te suggereren, of de tuin optisch groter te laten lijken, kan dit een prachtig effect geven.

Het is typisch een idee of concept dat de hele tuin dan ‘draagt’. Bovendien maakt het de tuin spannend en zorgt het voor verwondering. Van de klant waar ik voor de eerste keer een trompe-l’oeil maakte, hoorde ik dat bezoek haar nog regelmatig vraagt waar die deuren in haar tuin toch naartoe leiden.

Foto 13: Er wordt een suggestie gewekt dat de tuin achter de touwen doorloopt. Hier staat echter alleen nog een bamboe en op de achtergrond is de bamboe van de buren te zien. Tuinontwerp: Smalle achtertuin met pergola.

Foto 14: De bamboe achter deze “poort” met touwen geeft een mysterieus beeld en laat de tuin groter lijken dan deze daadwerkelijk is.

Foto 15: De trompe-l’oeil (nee het is geen echte poort) draagt dit tuinontwerp. De ramen zijn vervangen door spiegels, om de illusie compleet te maken. De blauweregen werkt als een kamerscherm. De zichtlijn wordt benadrukt door verharding.

Over Michaël Meijer (Coenraad Tuinen)

Al sinds zijn jeugd was Michaël gefascineerd door de natuur. Ook had hij als kind een eigen stukje tuin en later werkte hij regelmatig in het hoveniersbedrijf van zijn moeder. Met een achtergrond in Tuin- en Landschapsinrichting en later Planologie werkte Michael bij diverse adviesbureaus. Ook was hij jarenlang docent in het HBO en deed hij gelijktijdig onderzoek naar vernieuwende vormen van gebiedsontwikkeling in Rotterdam. Omdat Michaël toch graag meer buiten wilde zijn, gooide hij het roer om en trad hij in de voetsporen van zijn moeder. Na een cursus permacultuur en een vakopleiding Tuinarchitectuur startte hij zijn eigen bedrijf in het groen: Coenraad Tuinen.

Alle tuinen worden ontworpen om meer groen te creëren, de ruimte optimaal te benutten en klimaatbestendig te zijn. Michaël vind het daarbij erg belangrijk om zoveel mogelijk circulair te werken. Uitgangspunt voor elke Coenraad tuin is dan ook: Sfeervol, groen en circulair.

Volg Coenraad Tuinen ook op Instagram