Ook Nederland kent een tuinontwerper die echt een verschil heeft gemaakt in hoe onze tuinen er uitzien… Misschien zegt de naam Mien Ruys je iets? Nee? Waarschijnlijk zeggen grindtegels, bielzen en vaste planten borders je meer. Dit zijn typische materialen en kenmerken van een Mien Ruys tuin.
Haar manier van beplanten en ontwerpen zijn voor veel bekende tuinontwerpers een voorbeeld of inspiratie geweest. Onder andere voor de inmiddels erg populaire stroming “The Dutch Wave”, een meer natuurlijk ogende en informelere beplanting, waarbij de natuur als inspiratiebron wordt gebruikt.
In het boek De tuin is een proces – 100 jaar Tuinen Mien Ruys, neemt schrijfster, tuin- en landschapsontwerper en hoofdtuinvrouw Conny den Hollander je mee in de geschiedenis van de Tuinen van Mien Ruys, kwekerij Moerheim en het ontwerpbureau.
Geen standaard boek over tuinontwerp
Het is zeker geen typisch tuinontwerp boek, waarin je stap voor stap leert om een tuin te ontwerpen en de juiste beplanting te kiezen. Het is meer een geschiedenisles over tuinontwerp in Nederland, door de ogen van Mien Ruys. Dat klinkt misschien wat saai, maar dat is het allerminst! Je wordt meegenomen in de vele proeftuinen en de lessen die hieruit getrokken werden door Mien. Lessen en bevindingen die nog steeds erg waardevol en actueel zijn voor elke tuinontwerper in spe.
Een stukje geschiedenis
Het verhaal van Mien Ruys begint al in 1888, als haar vader kwekerij Moerheim start in Dedemsvaart. De kwekerij werd al snel succesvol en telkens verder uitgebreid. In de loop der jaren groeide kwekerij Moerheim uit tot een internationaal bekende kwekerij van vooral vaste planten en rozen, met diverse eigen cultivars. Een levering voor Paleis het Loo leverde de titel hofleverancier op en vanaf 1904 mocht de kwekerij zich Koninklijke Kwekerij Moerheim noemen. In dat jaar werd ook Mien Ruys geboren.
Op 19 jarige leeftijd begon Mien Ruys op de kwekerij. Al na enkele weken wist ze echter dat ze liever tuinarchitect wilde worden. Ze kon terecht op het ontwerpbureau dat haar vader eerder had opgezet, waar ontwerpen en beplantingsplannen voor particulieren werden gemaakt.
Vanwege de kwekerij was er regelmatig contact met (bekende) buitenlandse kwekers en tuinarchitecten. Zo ook met Gertrude Jekyll, die ze als groot voorbeeld zag. In Engeland liep ze een stage en later studeerde ze nog enige tijd “Gartenkunst” in Berlijn.
De eerste proeftuin
In die tijd was van veel vaste planten nog niet veel bekend. Hoe groeiden deze planten, wat was de beste plek en hoe kon je ze combineren? Mien Ruys wilde graag zelf experimenteren met beschikbare planten van de kwekerij en zelf plantencombinaties uitproberen. Zo ontstond het idee voor haar eerste proeftuin: de Verwilderingstuin.
De Verwilderingstuin moest niet alleen een proeftuin worden, maar ook de vormgeving vond ze belangrijk. Ze koos voor een strakke en eenvoudige vorm, waarbij beplanting werd gebruikt om een wilder effect te realiseren. Ze ontwierp een rechte zichtlijn vanuit het huis naar de kwekerij, met een loodrechte dwarslijn. Op de kruising van deze lijnen kwam een vierkante vijver. Ze gebruikte rechthoekige tegels van beton en grind voor de paden en vijverrand.
Binnen een jaar leerde ze al een waardevolle les: de gekozen planten waren vooral kalkminnend en kwijnden weg op de zure veengrond. Daarop veranderde ze de beplanting en zag dat de nieuwe planten wel goed groeiden. Al snel was de hele bodem bedekt met planten. Ze zag dat er nog maar weinig onderhoud nodig was door de dichte begroeiing.
De Oude proeftuin
In 1927 volgde de Oude proeftuin, met een enorme border van 30×4 meter, vol op de zon. Ook hier werd gekozen voor een pad van betontegels en aan de overkant van de grote border een gazon met een golvende rand heesters. Ze ontwierp een traditionele Engelse border met groepen vaste planten opgebouwd van laag naar hoog.
Een uitklapbare versie van het oorspronkelijke beplantingsplan vind je terug in het boek (schaal 1:50) en is indrukwekkend om te zien.
De Oude proeftuin leidde tot wat Mien Ruys later de 7 geboden voor het samenstellen van planten noemt, in haar boek “Het gebruik en de verzorging van vaste planten in onze tuin”.
Meer proeftuinen
In de jaren hierna zouden nog vele proeftuinen volgen. Sommige proeftuinen zijn helaas verdwenen, zoals het Hostalaantje, Roze border en de Blauwe tuin. Toch zijn veel proeftuinen bewaard gebleven of juist nieuw leven in geblazen en zijn ze, tot op de dag van vandaag nog te bekijken. Om er maar enkele te noemen:
- Wiekend (de tuin met diagonale lijn bij het verbouwde zomerhuisje)
- Watertuin (een ontwerp voor een “kleinere” tuin met water, met “weinig” onderhoud)
- Kruidentuin (met lage buxushaagjes en kruiden)
- Verdiepte tuin (een tuin met verschillende verhogingen met behulp van bielzen)
- Vijvertje met riet (een rechthoekige vijver met beplanting en een bankje op een klein terras en gazon)
- De Stadstuin (een tuin van 6x10m met lage omheining, diagonaal terras en stapstenen en grote border)
- Vakkentuin (een tuin met vierkante vakken voor borders, vierkante tegels en een vierkante vijver)
Er zijn nog veel meer proeftuinen, die allemaal aan bod komen in het boek (in chronologische volgorde). De beschrijvingen nodigen zeker uit om ook zelf een bezoek te brengen aan de Tuinen Mien Ruys. Maar belangrijker nog, ze benoemen interessante waarnemingen en bevindingen die je kennis verrijken. Precies wat ooit de bedoeling was van de proeftuinen!
De tuin is een proces
Het boek staat vol met mooie en oorspronkelijke ontwerpen voor de vele proeftuinen. Waar eerst vooral grote tuinen en projecten werden ontworpen en gemeenschapstuinen, volgden later ook steeds meer kleinere tuinen. De talloze foto’s geven een goed beeld van de ontwerpen en plantencombinaties.
In het hoofdstuk Typisch Mien Ruys is er aandacht voor bekende elementen en tuinmaterialen waarmee Mien graag werkte, zoals de griontegels (de voorloper van de populaire grindtegel), spoorbielzen, vierkante vakken en de diagonale lijn in veel van haar ontwerpen.
Er zijn ook enkele hoofdstukken met praktische tips voor het ontwerpen van een tuin in een specifieke setting. Bijvoorbeeld het ontwerpen van een kleine achtertuin en tuinieren op een dak. Ook een hoofdstuk waarin je zelf een beplantingsplan leert maken mag niet ontbreken. Uiteraard gebaseerd op Mien’s zeven geboden voor het samenstellen.
Ook wordt er in het boek meermaals aandacht besteed aan de confectieborders, of standaard borders, waarmee kwekerij Moering kant en klare pakketten aanbood voor particulieren. Zo kon je ook zonder gedegen kennis van planten en tuinieren toch een mooie border realiseren.
Een prachtige combinatie van een stukje geschiedenis van tuinontwerp in Nederland,
met talloze voorbeelden, ideeën en lessen voor een goed ontwerp en beplantingsplan.
Lees meer of bekijk het inkijkexemplaar:
De tuin is een proces – 100 jaar Tuinen Mien Ruys
- Auteur: Conny den Hollander
- Uitgeverij: HL Books
